Słownik Języka Polskiego definiuje współpracę jako „działalność prowadzoną wspólnie przez jakieś osoby, instytucje lub państwa”. Aby mówić o współpracy, w kontekście powyższej definicji, potrzebujemy dwóch lub więcej osób (lub instytucji), działających razem. Jeśli zaczniemy zgłębiać ten temat i przeniesiemy go na grunt przedszkola, możemy stworzyć własną definicję współpracy, która mogłaby brzmieć następująco: współpraca jest działaniem kilkorga dzieci (grupy) na rzecz wspólnego celu. Opierając się na własnym doświadczeniu w pracy z najmłodszymi, powiedziałabym więcej – współpraca to działanie czy też współdziałanie dzieci nad jakimś założonym celem, podjętą czynnością; to wspólne poszukiwanie rozwiązania postawionego problemu; wzajemne motywowanie się do działania nad rozpoczętym wyzwaniem, które prowadzi do jego ukończenia.

Dlaczego współpraca w przedszkolu jest ważna?

Odpowiedź jest prosta – ponieważ jest ona podstawą w codziennym funkcjonowaniu dzieci. Pobyt dziecka w przedszkolu jest niemożliwy bez codziennej współpracy, którą w Akademii Małych Einsteinów bardzo mocno akcentujemy. Uczymy dzieci współdziałania nie tylko między sobą, ale także w relacji dziecko-nauczyciel, gdyż w przyszłości ta umiejętność będzie niezmiernie ważna i potrzebna w kontaktach społecznych z innymi ludźmi – zarówno rówieśnikami jak i dorosłymi czy dziećmi. Tak naprawdę każdy proces, wartości, wiedza i to wszystko, co wpoimy dzieciom w ich pierwszych latach życia, rzutuje na ich przyszłość i na to jaką osobą się staną. Dlatego przedszkole jest bardzo ważnym etapem w życiu dziecka, kształtującym go na przyszłość.

Współpraca w sposób bardzo naturalny kształtuje w dzieciach kompetencje społeczne – dzieci które zaczynają współdziałać, muszą się ze sobą komunikować. Doskonalą więc umiejętność rozmowy, wspólnego przebywania, rozwiązywania przeróżnych – niekiedy trudnych – sytuacji czy też sztukę poszukiwania kompromisów. Cały ten proces odbywa się zarówno poprzez stawianie dzieciom przez nauczyciela problemów i wyzwań tematycznych, ale również – a może przede wszystkim – rozwija się w trakcie czynności organizacyjno-porządkowych w przedszkolu (spacery, poranki, popołudnia, wyjścia, wycieczki, itd.). Dzieci uczą się współpracy także podczas zabawy swobodnej, gdzie robią to w sposób autentyczny, niewymuszony – bez kierowania przez nauczyciela.

Jest to pewnego rodzaju szkoła życia, z której dzieci wynoszą najwięcej doświadczeń, czyli w praktyce zdobywają wszystkie niezbędne kompetencje. Dlatego też podstawową formą wychowania przedszkolnego jest właśnie zabawa. Kiedy komunikacja pomiędzy dziećmi układa się dobrze, zaczynają one swobodnie czuć się w swoim towarzystwie, chętniej spędzają z sobą czas podczas zabaw swobodnych, częściej siadają obok siebie podczas zajęć, dobierają się w pary wychodząc na spacer czy w grupki do zadań proponowanych przez nauczycieli. Dzięki tej współpracy i dobrej komunikacji zawiązują się zalążki relacji koleżeńskich.

Kiedy kogoś lubimy, chętniej dzielimy się swoją własnością, chcemy być obecni w życiu tej osoby, wspierać ją w trudnościach i dzielić się z nią sukcesami, ale też porażkami. Podobnie jest między dziećmi – kompetencje społeczne takie jak komunikacja, wspieranie się, dzielenie, rozwiązywanie problemów i wyzwań są rozwijane dzięki współpracy, a poprzez wzajemne pozytywne relacje przynoszą dużo większe efekty.

Wiemy już, że aby współdziałać dzieci muszą się z sobą komunikować. We współpracy rozwija się również sfera emocjonalna. Większość z ludzi, kiedy dłużej przebywa z drugim człowiekiem, poznaje go lepiej, po jakimś czasie zaczyna mu ufać (jeśli faktycznie osoba ta jest szczera i nie ma złych zamiarów wobec nas). Schemat ten możemy przełożyć również na relacje dziecięce. Jestem dzieckiem, współpracuję z moją koleżanką czy koleżankami z grupy, dobrze nam się rozmawia, zaczynam jej ufać, czuję się przy niej dobrze, mogę często na nią liczyć, nigdy mnie nie zawodzi, chciałabym, żeby taki stan rzeczy trwał.

Od współpracy więc, poprzez komunikację, przechodzimy do kolejnej fazy czyli zaufania. Dzieci, jak się potocznie mówi z jednej strony są łatwowierne, jednak kiedy dłużej sobie o tym myślę, dochodzę do wniosku, że to nieprawda. Żeby komuś zaufać muszą poznać dobrze tę osobę, muszą zacząć czuć się bezpiecznie i dobrze w jej towarzystwie, muszą móc na nią liczyć w każdej sytuacji. Nie mogą zawieść się na niej na początku, ponieważ to budowane zaufanie zostanie zaburzone – mam tu szczególnie na myśli dzieci adaptacyjne, które rozpoczynają swoją przygodę z przedszkolem. Lubimy to, co znamy i co jest dla nas dobre – to z czym czujemy się bezpiecznie. Każdy z nas w sposób naturalny ma w sobie wbudowaną chęć przynależności i akceptacji. Dlatego zawsze będziemy dążyć do sytuacji, w której zostaniemy przez grupę przyjęci i zaakceptowani.

Jak możemy budować zaufanie, poczucie przynależności i akceptację poprzez współpracę?

Naturalnym sposobem na osiągnięcie tych stanów będzie rozdzielanie zadań, w których każdy jest za coś odpowiedzialny i jeśli się z tych rzeczy wywiązuje lub stara wywiązać, jeśli działa dla dobra grupy, to w ten sposób tworzy się zaufanie – możemy liczyć na taką osobę. Dzieci też czują się wtedy potrzebne i odpowiedzialne  za swoją grupę, chętniej działają, kiedy wiedzą, że są jej częścią, co przyczynia się także do zwiększenia u nich motywacji. Akceptacja również wynika ze współpracy – kiedy jesteśmy grupą, mamy świadomość, że akceptujemy się wzajemnie. Niezależnie od tego jakie mamy poglądy, wiedzę, kolor skóry, czy bardziej lubimy lalki czy kotki, zabawę w berka czy inną, możemy się w takiej grupie w myśl zasady tolerancji poczuć zaakceptowani.

Praca zespołowa zachęca dzieci do myślenia kreatywnego i pokazuje im, że razem mogą mieć więcej pomysłów. Dzieci poszukują wielu sposobów działania w jednym zagadnieniu. Działanie zespołowe uczy przyjmowania konstruktywnej krytyki, pomaga gromadzić inspiracje od siebie nawzajem, pozwala na pokonywanie swoich ograniczeń i lęków. Daje także świadomość, że każdy pomysł może być dobry i potrzebny, a także pokazuje wyjątkowość każdego z nas oraz nasze talenty.

Dzięki współpracy możemy rozwijać wiele kompetencji i umiejętności: zarówno społecznych (komunikacja, tworzenie relacji, tolerancja, akceptacja, umiejętność rozmowy, przynależność do grupy, zaufanie drugiej osobie) jak i emocjonalnych (empatia, rozumienie emocji innych). Można zauważyć tutaj zależność i schemat w którym rozpoczynając od współpracy, przechodzimy przez budowanie umiejętności komunikacji, zawiązywanie relacji, tworzenie zaufania, następnie akceptacji i przechodzimy do przynależności do grupy. Cały ten proces działa pozytywnie na dzieci i przyczynia się do rozwoju ich kreatywności i pomysłowości oraz wyobraźni, ale także do bycia dobrym człowiekiem dla innych.

Dyrektor Akademii Małych Einsteinów – Marchołta